Een mooi voorbeeld van een onderwijsinstelling die al langere tijd bezig is met het bouwen aan duurzaamheid is Avans Hogeschool. Imke van Gaal vertelt over de reis die ze hebben gemaakt. Imke was drie jaar programmamanager duurzame ontwikkeling bij Avans. Daarvoor werkte ze in het programmateam als projectleider communicatie en activatie.
Hoe het begon
In 2012 startte Avans met het werken aan duurzaamheid vanuit een ambitie regionaal duurzaamheid verankeren. Een eerste initiatief was een experiment dat werd geïnitieerd en gedragen en door een aantal inhoudelijk experts op het vlak van duurzaamheid van verschillende vakgebieden binnen de school. Zijn hadden het idee om docenten die wilden bouwen aan duurzaamheid samen te brengen: en zo een duurzaamheidsnetwerk te vormen. Docenten wisseleden er kennis en ervaringen uit en het experiment groeide uit tot een leergemeenschap dat steeds groter en rijker werd. Toen op een gegeven moment dit netwerk ter sprake kwam tijdens een strategische bijeenkomst raakten de leidinggevenden, bestuurders en het college enthousiast over hun drijfveer. Namelijk; studenten tijdens het onderwijs bij Avans laten nadenken over duurzaamheid, en kennis en vaardigheden op dat gebied mee proberen te geven. Met als doel om als hogeschool impact te hebben op een mooiere en betere wereld. Het zou het begin worden van een proces waarin Avans steeds verder bouwde aan duurzaamheid binnen de school.
Duurzaamheid in alle opleidingen
Avans werkte allereerst met een Hobeon certificering, een certificering specifiek gericht op het onderwijs. Het binnenslepen van deze certificering kostte een flinke dosis energie en aandacht. Toen de certificering eenmaal gerealiseerd was, is aan afzonderlijke opleidingen de keuze gegeven hoe ze het bouwen aan duurzaamheid wilden voortzetten en invullen. De certificering is namelijk drie jaar geldig. Tegenwoordig heeft Avans de accreditatie van de opleiding gecombineerd met de duurzaamheidscertificatie middels het bijzonder kenmerk ‘duurzaam hoger onderwijs’, en maken ze niet langer gebruik van de Hobeon certificering. Het perspectief van de SDG’s heeft Avans geholpen in het vormen van een visie op duurzaamheid en om dingen concreet te maken. Brunfeld’s definitie en 3P gedachte was een eerst focus die hielpen om het thema duurzaamheid tastbaar te maken voor de studenten en de docententeams. Wat weer bijdraagt aan het zetten van vervolgstappen.
Hoe het verder ging
De onderwijscertificering leidde als het ware tot een basiskwaliteit. Het leverde concrete doelen en handvaten op. Maar het was ook een proces van de lange adem. In het onderwijs is 2,5 jaar gewerkt aan het thema. Imke van Gaal vertelt dat per academie een ondersteuner aan de slag was die ondersteunde in het implementeren. Naast alle begeleiding was er een activatieprogramma opgezet, met grote netwerkbijeenkomsten waar samen geleerd werd. Dat bleek een hele mooie wisselwerking: synergie creëren, top down en bottom up verbinden en stimuleren. Toen eenmaal de grote sprint in het onderwijs had plaatsgevonden stelde Avans zich de vraag, hoe verder? Vervolgens zijn er met de organisatie vervolgambities geformuleerd zoals inclusie en circulaire bedrijfsvoering.
Geleerde lessen
Voor het onderwijs lag er een duidelijke opdracht. Voor de bedrijfsvoering lag die opdracht er niet. Daar was het moeilijker om beweging te creëren. Maar ook in het onderwijs bleek het niet een makkelijke klus om verandering te realiseren. De lessen en de curricula kunnen echt een black box zijn terwijl daar ook de kern ligt van de verandering die je wilt realiseren. Met het stellen van doelen ben je er nog niet. Mensen gaan niet automatisch dan ook aan de slag. Een van de dingen die vanuit het programma werd opgezet was een mooie campagne met onder andere storytelling. Na die campagne bleef het heel stil. Toen bleek dat de communicatieafdeling niet voldoende ‘aan boord’ was en ook de onderwijsteams nog niet waren ingestapt. Het bleek dat ze niet wisten waar ze moesten beginnen of wat de bedoeling was. Een gelikte campagne is niet genoeg. Er moet al wat gaande zijn. Een dilemma bij het bouwen aan duurzaamheid is dat het vaak gaat over thema’s met een lange doorlooptijd. Sommige dingen blijven liggen bij een directeur en er zijn politieke zaken die veel tijd kosten. “Verandering is draaien aan verschillende knoppen”, vertelt Imke van Gaal. “Mijn werkmodel “Activatieaanpak met Vier Versnellers Voor Verandering helpt mij om aan deze vaak complexe opgaven vorm te geven. Het vraagt elke keer weer voelen en luisteren en op basis daarvan de ene knop wat meer aanzetten of uitzetten.” In de kern gaat verandering om mensen binden en verbinden, besluit Imke van Gaal.
Tot slot: tips en adviezen
- Communiceer altijd vanuit de bedoeling
- Ga op zoek naar de synergie tussen persoonlijke en organisatie ambities
- Zet er voldoende mensen op en neem voldoende tijd om het echt aandacht te geven
- Zorg dat het CvB meteen is aangehaakt en actief ondersteunt
- Stimuleer leiderschap stimuleren omtrent duurzame ontwikkeling: voorbeeldgedrag is enorm belangrijk. Helemaal vanuit de toplaag. De beslissers moeten toch de ruimte maken en de juiste richting wijzen.
- Kijk welke manier van werken en certificeren bij je past als instelling!
In het magazine Avans Duuraam – pionieren met lef lees je verder over hoe Avans de afgelopen zes jaar programmatisch aan duurzaamheid heeft gewerkt.